بررسی اثرات حشره کشی اسانس گیاهان جعفری (petroselinum crispum l.) و زنیان (carum copticum l.) روی مراحل مختلف زیستی سفید بالک گلخانه (trialeurodes vaporariorum (westwood)) و حشرات کامل شته جالیز(aphis gossypii (glover)) در شرایط گلخانه ای.

سفید بالک گلخانه trialeurodes vaporariorum westwood (hemiptera: aleyrodidae) و شته جالیزaphis gossypii glover (hom.: aphididae) از آفات مهم محصولات کشاورزی در اکثر نقاط جهان می باشند. که با تغذیه از شیره گیاهی، تولید عسلک و انتقال ویروس های گیاهی خسارت کمی و کیفی فراوانی به گیاهان وارد می کنند. جهت کنترل این آفات در گلخانه ها، اسانس های گیاهی به عنوان جایگزین مناسبی برای حشره کش های شیمیایی مورد توجه هستند. لذا در این تحقیق سمیت تنفسی اسانس گیاهان زنیان carum copticum l. (fam.: apiaceae) و جعفریpetroselinum crispum l. (fam.: apiaceae) روی مراحل زیستی سفید بالک گلخانه و حشرات کامل شته جالیز مورد بررسی قرار گرفت. اسانس گیاهان مذکور با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب استخراج شدند. آزمایش های زیست سنجی در دمای 2±27 درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد با دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. این تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی با 6 تیمار (5 غلظت مختلف از اسانس به همراه شاهد)، انجام گرفت. هر غلظت در 3 تکرار و هر تکرار شامل 20 حشره بود. مقدار lc50 اسانس گیاه جعفری روی تخم، پوره، حشرات کامل سفید بالک گلخانه و حشرات کامل شته جالیز به ترتیب معادل 79/2، 96/1، 41/2 و 71/2 میکرولیتر بر لیتر هوا و مقدار lc50 اسانس گیاه زنیان روی تخم، پوره، حشرات کامل سفید بالک گلخانه و حشرات کامل شته جالیز به ترتیب معادل 17/1، 80/0، 10/1 و 21/2 میکرولیتر بر لیتر هوا بود که درصد تلفات حاکی از حساسیت بالای پوره های سفید-بالک گلخانه نسبت به اسانس گیاه زنیان می باشد. مقدار lt50 بر گرفته از مقدار lc50 در زمان های 120، 420، 720، 1080 و 1440 دقیقه از اسانس گیاه جعفری روی تخم، پوره، حشرات کامل سفید بالک گلخانه و حشرات کامل شته جالیز به ترتیب معادل 85/9، 75/6، 17/8 و 86/17 ساعت و اسانس گیاه زنیان روی تخم، پوره، حشرات کامل سفید بالک گلخانه و حشرات کامل شته جالیز به ترتیب معادل 23/9، 73/5، 18/7 و 79/11 ساعت بود که درصد تلفات حاکی از مقاومت بالای حشرات کامل شته جالیز نسبت به اسانس گیاه جعفری می باشد. مقدار دوام بر گرفته از مقدار lc50 در زمان های 1، 3، 6، 8، 10 روز از اسانس گیاه جعفری روی حشرات کامل سفید بالک گلخانه معادل 55/1 و در زمان های 1، 4، 7، 10، 13 روز از این اسانس روی حشرات کامل شته جالیز معادل 58/1 روز و مقدار دوام بر گرفته از مقدار lc50 در زمان های 1، 2، 6، 9، 12 روز از اسانس گیاه زنیان روی حشرات کامل سفید بالک گلخانه معادل 78/1 و در زمان های 1، 4، 8، 12، 15 روز از این اسانس روی حشرات کامل شته جالیز معادل 67/1 روزمی باشد که درصد تلفات حاکی از پایداری بالای اسانس گیاه زنیان روی حشرات کامل شته جالیز نسبت به اسانس و حشره دیگر می باشد. نتایج آزمایش بیانگر تأثیر بالای اسانس های مذکور روی حشرات فوق بوده و به دلیل پتانسیل بالا در سمیت تنفسی برای استفاده در برنامه های کنترل تلفیقی آفت مذکور در گلخانه ها پیشنهاد می شوند.